Pank. Supkultura. Socijalizam. Arhive budućnosti. Fotografija iz Slovenije

Kao uvertira za 17. To Be Punk. Festival, 14. novembra u 19 časova u SKCNS -u (Ulica Vladimira Perića Valtera 5) biće otvorena izložba fotografija pod nazivom “Pank. Supkultura. Socijalizam. Arhive budućnosti. Fotografija iz Slovenije”. Novi Sad ima čast da ugosti izložbu s obzirom na bogatu punk prošlost i to da je i dalje jedan od najaktivnijih gradova u zemlji što se ovog žanra muzike tiče.

Otvaranje obuhvata vođenje kroz izložbu sa razgovorom u kom učestvuju kustoskinje Marina Gržinić i Jovita Pristovšek, kao i fotograf DK - Damjan Kocjančič.

Izložba povezuje fotografiju s različitim aspektima slovenačkog punk pokreta i daje uvid u važnu ulogu fotografije u njegovom dokumentovanju kao i dokumentovanju drugih supkulturnih događanja od 1977. do sredine 1980-ih, kao i razdoblja pre i posle punka. Postavka obuhvata pre svega fotografije, ali i video zapise i društveno-angažovane tekstove.

Na fotografijama su između ostalih prikazani bendovi Pankrti, Otroci socijalizma, Via Ofenziva, Lublanski psi, Berlinski zid, Čao pičke, Kuzle, Šund, Buldogi, Indust-bag, Niet, Tožibabe, Gast'r'bajtr's, Laibach, Borghesia, Grupa 92, Video seks, O! Kult, Paraf, Termiti itd.

Izložba će biti otvorena do 25. novembra, u Velikoj i Maloj galeriji, a posetioci mogu da je pogledaju u radnim danima od 10 do 15 časova. Oni koji žele da posete izložbu van navedenog termina dobrodošli su uz prethodnu najavu koju treba da pošalju dan ranije putem imejl adrese: skcnsart@gmail.com.

Ulaz je besplatan.

Kustoskinja Marina Gržinić želela je da priredi izložbu koja je savremena i beleži život i politiku punka, post-punka, LGBT-a i drugih supkultura. Ona je filozofkinja, teoretičarka i umetnica koja je angažovana na Institutu za filozofiju Istraživačkog centra Slovenačke akademije nauka i umetnosti u Ljubljani i Akademiji likovnih umetnosti u Beču, a i sama je pratila slovenačku punk scenu sedamdesetih i osamdesetih i bila deo nje. Marina Gržinić i njeni saradnici, izložbom su, između ostalog, hteli da pokažu paralelna društvena kretanja, da je punk mnogima bio i ostao vrlo važan, kao i da su žene imale važnu ulogu u punk pokretu i muzici. Izložba je prvi put postavljena u decembru 2023. u Cankarjevom domu u Ljubljani, a nakon toga u Nemačkoj i Austriji. Na otvaranju izložbe u Cankarjevom domu prisustvovao je ženski bend Tožibabe.

Punk je doneo novu ideju vizuelne kulture koja je oslikavala do-it-yourself logiku – bio je deo previranja, vrlo progresivan način razmišljanja i postojanja – ukrštao se sa supkulturom ili alternativnom kulturno-umetničkom scenom Ljubljane koja se vrtela oko Galerije ŠKUC (Študentski kulturni in umjetnički centar / Studentski kulturno-umetnički centar) i Foruma (još jedna važna organizacija mladih).

Fotografije prikazuju provokaciju i otpor prema konvencionalnim normama. Na fotografijama su mahom prikazani koncerti, ulični protesti i alternativna mesta na kojima su se okupljali pankeri. Ove fotografije prenose energiju, haos i prkos tradicionalnim patrijarhalnim vrednostima. Pankeri su uhvaćeni u divljim, ekscentričnim i izazovnim pozama s prepoznatljivim modnim stajlinzima koji pokazuju njihovu direktnost, anarhizam, otpor društvenim normama i kritiku društva. Nije loše naglasiti da je ovo punk koji je nastao u socijalističkoj državi, za razliku od liberalnog kapitalizma po kom su Sex Pistolsi pljuvali.

Kad se u Sloveniji pojavio punk, pojavio se i politički aktivizam koji je inspirisao intelektualce koji su radili na Radiju Študent. Važno je napomenuti i da su uticali na formiranje slovenačkog punk pokreta. Neki od tih intelektualaca i političkih komentatora smatrani su ideolozima punka; govorili su o značenju punka i pisali o događanjima u Britaniji koja je imala veliki uticaj na bendove i kulturu.

Na prostorima bivše Jugoslavije osamdestih, punk nam dolazi iz Rijeke i Ljubljane. Rijeka je lučki grad, a Ljubljana ima Radio Študent, prvi elektronski medij u bivšoj Jugoslaviji koji je delovao autonomno kao studentski radijski sistem i bio isključen iz direktne kontrole masovnih medija od strane komunista – najstarija je studentska i društvena radio stanica u Evropi, sa kojom se pojavljuje i politički aktivizam. Punk je povezan sa političkim i društvenim nemirima, a sve se to emitovalo na ovoj radio stanici.

Kasnih sedamdesetih i ranih osamdesetih pojavili su se bendovi kao što su Pankrti, Otroci socijalizma, Lublanski psi i drugi, koji su presudno uticali na zvuk i identitet slovenačkog punka. Punk scena u Ljubljani bila je poznata po svom DIY ("Do It Yourself") etosu, energiji i alternativnim umetničkim izrazima. Tu su sjani tekstovi Brane Bitneca koji je bio član ljubljanskog benda Otroci socijalizma (u prevodu - deca socijalizma). Kada on peva o 700 kožnih aktovki, kada secira birokratski mentalitet tadašnje mladopartijske nomenklature, to nije samo nešto što pripada antropološkoj slici sistema, već je to precizna analiza političkog konteksta u kojem je delovala punk scena.

I Termiti i Paraf odigrali su važnu ulogu u uspostavljanju punk pokreta u Rijeci i uticali na buduće generacije punk i alternativnih bendova u Hrvatskoj. Riječka punk scena imala je jaku vezu s Ljubljanom. Termiti su osnovani 1977. godine i mnogi ih smatraju prvim punk bendom u Hrvatskoj. Odigrali su važnu ulogu u uvođenju punk zvuka i stava na domaću muzičku scenu. Njihovi energični i buntovni nastupi, sa karakterističnom brzom muzikom i politički nabijenim tekstovima, brzo su privukli pažnju i inspirisali ostale punk bendove u regionu. Paraf, osnovan 1978. godine, svojim posebnim spojem punka, novog talasa i eksperimentalnih elemenata doprineo je razvoju punk scene u Hrvatskoj. Njihovi tekstovi su bili dobra analiza policijske represije, a osim toga, bili su posebno fokusirani na teme koje se tiču radnička klase. Njihov mračan i nekonvencionalan stil, uz društveno kritičke tekstove, izdvojio ih je i zacementirao njihovo mesto u istoriji hrvatskog punk rocka. Prvi koncert Parafa desio se 1976. godine.

Pankrti su prvi put nastupili 18. oktobra 1977. u Gimnaziji Moste u Ljubljani (dve godine nakon osnivanja Sex Pistolsa). Bio je to socijalizam. Osnovani početkom te godine, brzo su privukli pažnju kao jedan od prvih punk bendova u bivšoj Jugoslaviji. Sirova energija, buntovnički stav i provokativni tekstovi Pankrta odjekivali su razočaranom omladinom tog vremena. Objavili su svoj debitantski singl “Lepi in prazni / Lublana je bulana” u izdanju ŠKUC-a 1978. i debitantski album “Dolgcajt” u izdanju ZKP RTV Ljubljana i ŠKUC 1980, dodatno učvrstivši svoju poziciju jednog od vodećih punk bendova regiona.

Bogo Pretnar, aktivni član Pankrta i njihov “arhivar”, bavi se očuvanjem istorijskih zapisa i dokumentacije Pankrta od samog osnivanja benda. Jedna od najranijih fotografija pronađenih u Pretnarovom arhivu datira iz sredine oktobra 1977. godine i istorijski se nalazi na pragu globalnog pokreta unutar istorije punka.

Tožibabe je bend koji je nastao početkom 1980-ih. Jedan je od prvih slovenačkih hardcore/punk bendova i prvi slovenački i jugoslovenski ženski bend u kom su žene ne samo pevale, već su i autorke muzike, tekstova i aranžmana. Stalne članice bile su Marsa, Lidija i Krischka, isprva i Pika (Maja Jerman), a u razdoblju kada su snimili svoj prvi i jedini samostalni album “Dežuje” pratila ih je Barbara Štuhec na klavijaturama. Njihov zvuk karakteriše sirova energija, tektovi su provokativni, a teme feminističke. Svojom muzikom dovele su u pitanje društvene norme i očekivanja, baveći se pitanjima kao što su rodna nejednakost, seksualnost, ljubav, bes i društvena pravda. Sam naziv benda, Tožibabe, otprilike se prevodi kao “žene koje se žale”, odražavajući njihov prkosan i samouveren stav. Svojim snažnim izvedbama i društveno kritičkim tekstovima, Tožibabe su pridobile verne sledbenike i postale jedan od najuticajnijih punk bendova u Sloveniji. Bile su poznate po energičnim nastupima uživo i predanosti u izražavanju feminističkih ideala kroz svoju muziku. Nastupale su u velikim klubovima u Sloveniji i bivšoj Jugoslaviji, a jedan od najboljih je bio koncert na beogradskoj Akademiji gdje su bili predgrupa Disciplini kičme.